Origanum vulgare L. ssp. hirtum (Ρίγανη)

Ιστορία

Η ρίγανη και η στενά συγγενική της μαντζουράνα είναι φυτά των χωρών της μεσογείου και ανήκουν στο ίδιο γένος φυτών, το οριγάνο. Η ονομασία οριγάνο προέρχεται από τις λέξεις όρος και γάνος, δηλαδή «καύχημα του βουνού». Σύμφωνα με το μύθο, το βότανο δημιούργησε η Αφροδίτη ως σύμβολο της ευτυχίας και για αυτό ήταν γνωστό ως «βότανο της ευτυχίας». Η ρίγανη φύτρωνε άφθονη στους θεϊκούς κήπους στις πλαγιές του Ολύμπου. Ο Βιργίλιος περιγράφει ότι η Αφροδίτη χρησιμοποίησε τις θεραπευτικές ιδιότητες του βοτάνου να θεραπεύσει τον Αινεία, όταν αυτός τραυματίστηκε στον Τρωικό Πόλεμο. Το οριγάνο έχει συνδεθεί με το θάνατο. Τοποθετούσαν ματσάκια του βοτάνου στα ταφικά μνημεία και τα φύτευαν σε τάφους για να χαρίσει γαλήνη στο πνεύμα του νεκρού. Αν το βοτάνι ευδοκιμούσε τότε το πνεύμα του νεκρού βρισκόταν στον Παράδεισο και ήταν ικανοποιημένοι οι εν ζωή συγγενείς του. Η λαϊκή παράδοση θέλει τις μάγισσες να μισούν το Οριγάνο, γιατί το βοτάνι προστάτευε τον κόσμο από τα ξόρκια τους και είχε την δύναμη να διώχνει τους καλικάντζαρους και τα φαντάσματα. Ρίξτε μαντζουράνα ή ρίγανη στο κεφαλόσκαλο για να κρατήσετε τον διάβολο μακριά.

Βοτανική Ταξινόμηση

Οriganum vulgare L. ssp hirtum (Link) Ietswaart συν. O. heracleoticum L., O. hirtum Link, Greek Oregano. Οικ. Labiatae – Χειλανθών Είναι το Οριγάνον του Θεόφαστου και η Ορίγανος η Ηρακλειώτικη του Διοσκουρίδη. Στην Κύπρο καλείται Ριάνο ή Ρούνο. Είναι πολυετές, ποώδες φυτό ύψους 40 έως 70 εκ. Ως είδος της οικογένειας Lamiaceae, έχει όλα τα γενικά χαρακτηριστικά της: ο βλαστός, τα φύλλα κύρια και βράκτια, και ο κάλυκας των ανθέων είναι τριχωτοί και γεμάτοι από ελαιοφόρους αδένες. Τα φύλλα είναι ωοειδή ή επιμήκη ωοειδή, με μάλλον ακέραια χείλη. Τα άνθη έχουν λευκή στεφάνη και στήμονες μακρύς , με νήματα λευκά που εκφύονται ακτινωτά, προεξέχοντας ενίοτε από την στεφάνη και φέρουν ανθήρες ιώδους χρώματος. Φέρονται σε μικρά και επιμήκη σταχύδια τα οποία με τη σειρά τους φέρονται σε επάκριες βοτρυώδεις ταξιανθίες. Αξιοσημείωτο είναι πως τα φυτά από τα τέλη του καλοκαιριού έως τα τέλη του φθινοπώρου, εκπτύσσουν οριζόντιους η κατακείμενους νέους βλαστούς, οι οποίοι ριζοβολούν όταν ακουμπήσουν στο έδαφος. Από τους ριζωμένους αυτούς παρακείμενους βλαστούς εκπτύσσονται την επόμενη άνοιξη νέοι κατακόρυφοι βλαστοί και έτσι κάθε φυτό διευρύνεται περιφερειακά κάθε έτος με νέους βλαστούς. Καταγωγή, ενδιαίτημα και οικολογία: Είναι ιθαγενές των Βαλκανικών χωρών, Τουρκίας και Ιταλίας. Η βάση δεδομένων του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ την αναφέρει ως εγκλιματίσθεισα στη Βρετανική Κολούμπια του Καναδά. Αυτοφύεται κυρίως σε πλαγιές βουνών σε υψόμετρα έως 800 μ και μόνο περιστασιακά υψηλότερα. Μερικές φορές, ιδιαίτερα σε ορισμένα νησιά της Ελλάδας απαντάται πολύ χαμηλά ακόμα και μερικές δεκάδες μέτρα πάνω από την στάθμη της θάλασσας. Προτιμά τα υγρά ημισκιερά ή και ηλιόλουστα, εφόσον έχουν υγρασία, εδάφη, επί το πλείστον ασβεστώδη, αν και ως καλλιεργούμενο φυτό αποδίδει καλά και σε μέτρια ως όξινα εδάφη. Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο, τρυφερά μοσχεύματα και διαίρεση φυτών. Η σπορά μπορεί να γίνει στα μέσα καλοκαιριού ή στο τέλος του χειμώνα. Τα τρυφερά μοσχεύματα ριζοβολούν πολύ εύκολα σε φυσικές συνθήκες κυρίως από τα τέλη καλοκαιριού έως τα μέσα άνοιξης, Τα φυτώρια με όποιο τρόπο παραχθούν φυτεύονται από την αρχή μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου και όλη την άνοιξη. Είναι άριστο μελιτογόνο.

Χρησιμοποιούμενα μέρη

Τα αποξηραμένα φύλλα του βοτάνου περιέχουν διάφορα συστατικά, που περιλαμβάνουν πτητικό έλαιο (ως και 3%), όπως carvacrol, thymol και borneol, συν φλαβονοειδή, ροσμαρινικό οξύ, τριτερπενοειδή, στερόλες, βιταμίνες A,C. Τα φύλλα και τα άνθη έχουν χαρακτηριστική έντονη μυρωδιά και γεύση ελαφρά πικρή. Περιέχουν αιθέριο έλαιο (οριγανέλαιο) ροσμαρινικό, καφεϊκό και ουρσολικό οξύ.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Τα συστατικά carvacrol και thymol στη ρίγανη είναι υπεύθυνα για την αντιμικροβιακή και αντιμυκητισιακή επίδραση της. Μια εργαστηριακή μελέτη έδειξε ότι το έλαιο της ρίγανης και το carvacrol συγκεκριμένα, εμπόδισαν την ανάπτυξη της Candida albigans πολύ πιο αποτελεσματικά από ένα κοινό χρησιμοποιούμενο αντιμυκητικό παράγοντα. Απαιτούνται ακόμα κλινικές μελέτες για να επιβεβαιώσουν αυτές τις δράσεις στον άνθρωπο. Επιπρόσθετα στην αντιμυκητική του δράση, και σύμφωνα με τα αποτελέσματα ενός άλλου εργαστηριακού τεστ στην Αυστραλία, το έλαιο της ρίγανης έχει ισχυρή αντι-μικροβική δράση ενάντια σε ένα μεγάλο αριθμό βακτηρίων, συμπεριλαμβανομένων των Escherichia coli, Klebsiella pneumonia, Salmonella enteric και Staplylococcus aureus. Άλλες εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι η ρίγανη από το Μεξικό (lippia) είναι πιο αποτελεσματική από την φαρμακευτική αγωγή tinidasol που συνταγογραφείται για το παράσιτο Giardia duodenalis). Σε άλλη μελέτη στο εργαστήριο, τα πτητικά έλαια της ρίγανης, το θυμάρι, η κανέλλα και το κύμινο ήταν σε θέση να σταματήσουν την ανάπτυξη ενός άλλου παθογόνου που αναπτύσσεται στα τρόφιμα, του Aspergillus parasiticus. Υψηλότερες συγκεντρώσεις αυτών των πτητικών ελαίων ήταν επίσης δυνατό να σταματήσουν την παραγωγή αφλατοξίνης, ενός πιθανού δηλητηρίου από τον Aspergillus. Αυτά τα στοιχεία μαζί δηλώνουν ότι τα πτητικά έλαια της ρίγανης όταν χρησιμοποιούνται στην Παρασκευή τροφίμων έχουν σημαντικό ρόλο στην αποφυγή αλλοίωσης τροφίμων και στην μείωση της προσβολής από βακτήρια, μύκητες και παράσιτα. Πάλι αυτές οι δράσεις δεν έχουν επιβεβαιωθεί από ανθρώπινες κλινικές μελέτες. Τέλος η επιστημονική έρευνα έχει ανακαλύψει έντονες αντιβιοτικές χρήσεις στο φυτό ειδικά σε ότι αφορά το αιθέριο έλαιο και το κατατάσσουν στα αντιοξειδωτικά φυτά. Απεδείχθη μάλιστα ότι η Κρήτη περιέχει φυτά με μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου.

Εφαρμογές

Είναι τονωτική, ορεκτική, διεγερτική, κάνει καλό στη διάρροια και τη γαστρεντερίτιδα, καταπολεμάει τυμπανισμό και αεροφαγία. Σταματάει τις αιμορραγίες όταν βγαίνου δόντια, είναι αποχρεμπτική και κάνει καλό στο άσθμα. Επίσης βοηθάει στη χλώρωση. Κάντε γαργάρες με αφέψημα από φύλλα ρίγανης για να θεραπεύσετε τον πονόλαιμο. Αφέψημα και έγχυμα του φυτού δρα σαν διουρητικό μέσο στις ασθένειες των νεφρών, ρευματικές παραμορφώσεις των αρθρώσεων και ποδάγρα, παράλληλα με κατάλληλη δίαιτα. Αφέψημα του φυτού χρησιμοποιείται σε γυναικολογικές ασθένειες. Υπό μορφή τσαγιών βοηθάει την υπέρταση και αρτηριοσκλήρυνση. Έχοντας θεραπευτικές και επουλωτικές ιδιότητες χρησιμοποιείται υπό μορφή γαργάρων για τις φλεγμονές και τα έλκη της κοιλότητας του στόματος και των αμυγδαλιών. Εξωτερικά χρησιμοποιείται υπό μορφή εμπλάστρων και για πλυσίματα σε αρθρίτιδα, μυικούς πονους, ολυσίματα των πληγών, έκζεμα, φαγούρα, καλόγερους και πυώδη σπυριά. Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης χρησιμοποιείται για τον κατευνασμό των πόνων των χαλασμένων δοντιών και στην αρωματοθεραπεία για παρόμοιες περιπτώσεις και εξωτερικά σκοτώνει τις ψείρες. Σε μερικές περιπτώσεις προκαλέι ερεθισμό δέρματος. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, ποτοποιία και ως αρτυματικό.

Συνταγές

ΕΓΧΥΜΑ: Ένα κουταλάκι του τσαγιού με θρυμματισμένο σκεύασμα ρίχνεται σε ένα δοχείο και προστίθενται μισό ποτήρι βραστό νερό, σκεπάζεται με το καπάκι και αφήνεται 15 λεπτά. Κατόπιν στραγγίζεται και πίνεται πριν το φαγητό, 1-3 δόσεις ημερησίως. Το σκεύασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε μορφή σκόνης, παίρνοντας την ημέρα από 2-4 γρ. σκεύασμα. ΤΣΑΙ: Ρίξτε 1 φλ. Βρατό νερό σε 3 κ. γλ. ρίγανη. Αφήστε τη 10-15 λεπτά σουρώστε. Αφήστε το τσάι να κρυώσει και κάντε γαργάρες. Όταν το χρησιμοποιείται ως αποχρεμπτικό και αντιβηχικό, γλυκαίνετε το με μέλι. ΑΤΜΟΛΟΥΤΡΟ: Αναμίξτε 1 κ.σ. ρίγανη, 1 κ.σ. θυμάρι και 2 κ.σ. χαμομήλι. Ρίξτε βραστό νερό στο μίγμα. Σκύψτε το κεφάλι πάνω από το μίγμα αφού πριν σκεπάσετε το κεφάλι και το πάνω μέρος του σώματος με μια πετσέτα. Κάντε εισπνοές για 10 λεπτά με τα μάτια κλειστά ΡΩΣΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ: Συνιστούν το ακόλουθο τσάι για την επιληψία: 10 γρ. θρυμματισμένη ρίγανη και την ζεματούμε με 1,5 ποτήρια βραστό νερό, τ’ αφήνουμε 15 λεπτά, ταρακουνώντας κατά διαστήματα. Ύστερα στραγγίζουμε και πίνουμε από μισό ποτήρι 3 φορές την ημέρα, 15 λεπτά πριν το φαγητό. Αυτή η θεραπεία διαρκεί 3 χρόνια. ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΤΑΓΗ: Βάλτε ψιλοκομμένα μπουμπούκια ρίγανης σε γυάλινο δοχείο με ζάχαρη. Αφήστε το δοχείο 24 ώρες στον ήλιο. Χρησιμοποιήστε την αρωματισμένη ζάχαρη σε κέικ και επιδόρπια.

Παρενέργειες – Αντενδείξεις

Τα πτητικά έλαια γενικά αντενδεικνύονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθώς μπορεί να φτάσουν στο έμβρυο και να το βλάψουν. Τοπικά το πτητικό έλαιο της ρίγανης μπορεί να προκαλέσει μέτριο ερεθισμό στο δέρμα. Δε θα πρέπει να εφαρμόζεται τοπικά σε βλεννογόνους σε συγκέντρωση μεγαλύτερη του 1%. Τα παιδιά που είναι μικρότερα των 2 ετών και άτομα με κατεστραμμένο ή ευαίσθητο δέρμα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν το λάδι τοπικά. Η ρίγανη στην Μεσογειακή ενεργειακή μαγεία Απόσπασμα από το βιβλίο της Μάνιας Μακρή …Ο Ερμής και η διανοητική του διαύγεια, το κρύο και καταπραϋντικό Νερό του εξουσιάζουν την ρίγανη. Η μαγική του χρήση προστατεύει από τα ερωτικά φίλτρα και όλα τα μάγια της Αφροδίτης. Πρακτική συμβουλή: για να έχετε διαυγές πνεύμα προτού λάβετε μία απόφαση ή γιατί η γοητεία ενός προσώπου σας ζαλίζει, κάψτε ρίγανη μαζί με Μοσχολίβανο και ένα πορτοκαλί κερί. Ζητήστε την ελευθερία της σκέψης και τη διάλυση των ενοχλητικών δεσμών ….

Βιβλιογραφία

452 θεραπευτικά βόταν του καλόγερου Πατερ Γυμνάσιος Λαυρώτης Αυτά μου είπε Πατερ Παίσιος 200 βότανα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες Ρούλα Γκόλιου Βότανα της Κρήτης Αντώνης Αλιμπέρτης Θεραπευτικά Βότανα Anne Iburg Tα άγρια φαγώσιμα χόρτα Θανάσης Παπούλιας Οδηγός Συμπληρωμάτων Διατροφής Holistic Life Press Οδηγός Βοτανοθεραπείας David Hoffman 150 βότανα για 150 χρόνια ζωής Κανέλλος Κατσάμπουλας Τα βότανα στην Τρίτη χιλιετία και η χρήση τους στην οικογένεια Χρήστος Κάτσης Τα βότανα είναι θαυματουργά Jean Carper Βιοδυναμικές Καλλιέργειες Γαβριήλ Πανάγος Λαχανικά από τον κήπο του θεού Θεόδωρος Κουτσός Η τετράβιβλος της Μεσογειακής ενεργειακής μαγείας Μάνια Μακρή